Oran kavramı

 

İki niceliğin karşılaştırılmasına oran denir.

Lütfen tanımdaki "karşılaştırmak" kavramına dikkat edin , tüm oran konusunun ana mantığı iki şeyi birbiriyle karşılaştırmaktan ibarettir.

Oranı günlük hayatta sık sık kullanılırız ;

"Geçenki yazılıya göre daha düşük aldım " aslında bu ifade bir oran ifadesidir , karşılaştırma yapmaktadır.

"Sıcak yok aslında da , nem var nem " cümlesindeki "nem" aslında bir orandır . Havada bulunan su buharı miktarının normal değerlere göre fazla olduğunu belirtmek istemektedir.

 

Ayrandaki su ve yoğurt miktarlarını düşünün bakalım , eğer yoğurt suya göre olması gerekenden az olursa ayranın tadı olmaz , daha çok suya benzer , eğer fazla olursa bu sefer de ayran koyu bir kıvam alır . Burada , ayrandaki su ile yoğurdun miktarları birbirleri ile karşılaştırılmıştır.

 

Çok güzel bir kek tarifi biliyorsunuz , ancak bildiğiniz tarif sadece 4 kişilik , yakınlarda da bir doğum günü partisi vereceksiniz , sadece 4 kişilik kek yapmazsınız değil mi ? Daha çok kişiye kekin yetebilmesi için daha çok kek yapmanız gerekir , dolayısıyla daha çok malzeme kullanmalısınız ancak , daha çok malzeme kullanırken , kekteki şeker miktarını , unu ya da yumurtayı da ona göre ayarlamalısınız , nasıl ayarlama yapacaksınız ? Şekeri fazla kaçırırsanız şekerli , az yaparsanız şekersiz olabilir ,  işte burada oran kullanmanız gerekli .

Örneğin , beton fabrikaları ya da inşaatçılar beton elde edebilmek için doğru oranda çakıl taşları , çimento, kum ve suyu karıştırmak zorundadırlar . Eğer suyu fazla katarlarsa çamur şeklinde cıvık bir beton elde ederler , eğer çimentoyu az katarlarsa bu sefer de dayanıksız bir beton olur ve bina göçer .

Her zaman aynı kalitede beton üretimi için oran şarttır . Oran bize 1 m³ beton istersek de , 100 m³ beton istersek de aynı kalitede betonu üretmemizi sağlar . 

Bir boyacı evinizi boyacak olsun , bir boya ve su karışımı yaptı evinizin bir kısmını boyadı , ancak şansızlığa bakın ki , tam sizin odanızı boyacak , boya karışımı bitti , ne yapması gerekir ? Aynı oranda ( yani benzer boya ve su karışımı ) boya hazırlamalı ki odanızın rengi diğer odalardan farklı görünmesin , eğer boyacı matematik bilmiyorsa vay halinize! Eğer boyayı suya göre olması gerekenden daha çok koyarsa , odanız daha kapalı bir renk çıkar , eğer daha az koyarsa bu sefer de açık bir renk çıkar .

 

Son bir örnek olarak , bir kimyager olduğunuzu düşünün , çok önemli bir karışım buldunuz ,

Görünmezlik iksiri tarifi :

hindiba otu 300 gr

Öküz Gölgesi 52 gr

At tırnağı 100 gr

Çin Ördeği bacağı 46 gr

Bu iksir sadece 2 saat için görünmezlik sağlıyor , 24 saatlik bir görünmezlik için hangisinden ne kadar karıştırmanız gerekli ?

işte bu oranlardan yararlanarak bulabileceğiniz orantı sorusudur .

Peki oranı nasıl göstereceğiz ve bu oran hesaplamalarını nasıl yapacağız ?

Örneğin resimdeki , mavi karelerin sarı karelere oranı ,

Oranın üç farklı gösterimi vardır , bölme şeklinde , kesir şeklinde ve yazıyla . Genelde yazarken kesir şeklinde yazım , söylerken sözel ifadesi tercih edilir ,  3 ün 5 e oranı  yada 3 e 5 gibi ..

Oran yazarken , yazdığınız orandaki sayıların aralarında asal olması gerekir , Şöyle ,

Bir torbada 6 mavi , 2 sarı top olsun , Torbada 6 mavi ,2 sarı  top olmasına rağmen oran 6/2 değil ,  3/1 dir .Şu şekilde yapabilirsiniz , 6/2 yi  şeklinde yazıp , en sade hale getirin . Neden 6:2 şeklinde gösterilmez ? Gösterirsek ne olur ? Yorumda belirtebilirsiniz :)

3:1 , Her 3 mavi topa karşılık , 1 tane sarı top vardır . Şöyle oranı genelleştirebilirsiniz.

mavi         Sarı

3                 1

6                 2

9                 3

12               4

....             ....

Örneğin , sınıfımızda 12 erkek öğrenci , 17 kız öğrenci olsun .
Erkeklerin kızlara oranı ( ilk önce söylenenin üste yazıldığına dikkat edin ! )

Sınıfımızdaki , erkeklerin kızlara oranı 3/5 olsun ,

Bu, sınıfımızda illa ki 3 erkek , 5 kız olacağı anlamına gelmez , her 3 erkeğe karşılık 5 erkek olacağı anlamına gelir , sınıfımız 3 erkek 5 kız toplam 8 kişiden oluşabilir , 6 erkek 10 kızdan oluşabilir , 9 erkek 15 kızdan oluşabilir vs ..katları olarak aldığımıza dikkat edin .

Erkekler    Kızlar

3                   5

6                 10

9                  15

12                20

....                  ....

Parçanın parçaya ve Parçanın bütüne oranı 

Sarı kedinin beyaz kediye oranı :  1:2  Parçanın parçaya oranı

Sarı kedinin tüm kedilere oranı , 1:3  Parçanın bütüne oranı